In museum De Pont is vanaf 16 september de portrettengalerij ‘Het Hooghuys’ van Marlene Dumas te bezichtigen, een schilderijenreeks met bewoners en medewerkers van de psychiatrische instelling GGz Breburg. (1) Op een van de schilderijen staat ook Bert, als bewoner afgebeeld. Zijn portret wil me nog wel eens hoofdpijn bezorgen.

‘Het Hooghuys’ valt niet onder Dumas’ bekendste werken. In de berg catalogi en boeken die over haar werk is verschenen zul je het nauwelijks aantreffen, het is ook maar sporadisch in musea te zien geweest. Marlene Dumas vervaardigde het in 1990-1991 voor ggz-instelling Het Hooghuys, in opdracht van SKOR (Stichting Kunst en Openbare Ruimte), in het kader van de eenprocentsregeling. Behalve voor de hoofdlocatie in Etten-Leur omvatte deze opdracht kunstprojecten voor de drie andere vestigingen. De schilderijen en tekeningen die Dumas vervaardigde zijn er indertijd in thematische reeksen ondergebracht. Voor het eerste deel beet ze begin 1990 in Etten-Leur de spits af. Ze was toen net bevallen van een dochter. ‘Stralend, vol humor en zo volkomen chaotisch’, meldde therapeut Gusta van Geleuken, die het project vanuit de instelling begeleidde. Patiënten en medewerkers vielen als een blok voor Marlene Dumas, die hen zeer intensief bij deze kunstklus heeft betrokken.

In juni 2023 aanschouw ik in Etten-Leur een kopie van dit ‘Hooghuys’-werk, als vervanging van Dumas’ origineel dat nu in de echte kunstwereld onderdak heeft gevonden.

Het heeft enige tijd geduurd eer ik over de Amsterdamse beeldend kunstenaar Arjan van Helmond (1971) ging schrijven. Er was aanleiding genoeg voor, zeker na het kijkrijke overzicht van zijn werk in Museum More in Gorssel, in 2022. Arjan van Helmond kwam al lang geleden op mijn pad, zijn werk ben ik blijven volgen. Pas onlangs heb ik hem persoonlijk leren kennen, naar aanleiding van zijn deelname aan de expositie Inner Façade bij Heden in Den Haag. Met zijn tentoonstelling De Uitzet in Museum De Wieger in Deurne keert hij terug naar de plek waar zijn roots liggen. Tijd voor een bericht.

Navigator
In de prachtige uitgave Navigator (2007) loodst kunstenaar Arjan van Helmond je door de eerste periode van zijn artistieke loopbaan. Zo’n zestig gestapelde bladen die in een handomdraai van elkaar zijn los te knopen. Over een tafel uitgespreid openbaart zich Van Helmonds dag-/beeldenboek: ‘beschrijvende’ scènes van verstilde ruimtes en interieurs, de leidraad in zijn werk. Inkijkjes in een binnenwereld/-ruimte met (slaap)kamers, trappen, doorkijkjes naar gangen, gelardeerd met meubels, kasten, (tuin)stoelen, tegelvloeren, spiegels, gordijnen, planten, lampen, kranten, vazen, potjes en andere alledaagse huiselijke voorwerpen, alles in een divers en weldadig kleurenpallet. Lege ruimtes, geen mens te zien, sporen van menselijke aanwezigheid des te meer, de taferelen verbeeld vanuit het perspectief van de bewoner, de kunstenaar dan wel de beschouwer. Van Helmond is een scherpe observator van menselijke situaties, al valt er in zijn werk dus geen figuur te ontwaren. Hem boeit bovenal de door menselijke handelingen veroorzaakte actie.

In herinnering Fluxus-kunstenaar Bob Lens

De aankondiging van Bob Lens’ overlijden op Facebook en Instagram, enkele dagen nadat hij geruisloos en zo maar ineens weg was, past in de geest van Fluxus. De mededeling dat “Alle wekkers wereldwijd in concert zijn” begeleid door drie getekende wekkertjes voert terug naar happenings en events waar Bob Lens met name in de turbulente jaren zestig aan deelnam en die vaak naar zijn idee ontstonden. Zoals in 1964 tijdens het Flux Festival in Scheveningen, bij de uitvoering van zijn ‘concert’ met veertig wekkers: ‘40.13.11.64.21.30. hrs’, waar tijdens een muziekuitvoering op verschillende momenten veertig wekkers uitbundig begonnen te rinkelen. De titel van het werk verwijst naar het aantal wekkers, de datum en het aanvangsuur van de performance. Fluxus zorgde in die bewogen jaren samen met NUL en de conceptuelen voor de nodige artistieke vernieuwing.

Dit schilderij, La rêve d’icar (De droom van Icarus, uit 1992 of daaromtrent) van de Marokkaanse beeldend kunstenaar Mohamed Abouelouakar (1946), is momenteel prominent te zien in de tentoonstelling Het andere verhaal, kunst uit het Marokkaans modernisme in het Cobra Museum. Abouelouakar is een kunstenaar met een groot inzicht met wiens werk ik mij verwant voel. In Marokko lijkt hij nog steeds toonaangevend en is hij niet alleen bekend vanwege zijn schilderwerken maar ook om zijn foto’s, film en ruimtelijke beelden. In Europa is hij als niet-Westerse kunstenaar echter nauwelijks zichtbaar, ondanks enige uitstapjes in het verleden naar Parijs en Moskou.