Michiel Morel

Piet Cleveringa

Aan het overlijden van de Haagse collectioneur Piet Cleveringa, 4 december 2013 is summier aandacht besteed. Slechts een necrologie in het Nieuwsblad van Geldermalsen en een kort bericht in Kringbericht, het mededelingenblad van de Haagse Kunstkring (HKK), kon ik vinden. Die abstinentie stemt ietwat treurig. Piet Cleveringa is immers van groot belang geweest voor de beeldende kunst: een hartstochtelijk kunstverzamelaar, die leefde in een onorthodoxe combinatie en tegenstelling tussen de anonimiteit van een topambtenaar en het publieke leven in de kunst. Maar ook als gastcurator, inspirator en organisator van tentoonstellingen heeft hij zijn sporen verdiend. Jarenlang toonde hij in zijn Kijkschuur in Acquoy werk van vooraanstaande Nederlandse kunstenaars en bedacht spraakmakende kunstmanifestaties, waarvan Beelden aan de Linge het meest in het oog springt. Deze werd een ijkpunt voor vele latere beeldenroutes.

In 1988 schonk hij zijn verzameling met vele grote namen uit de Nederlandse kunst aan de Staat: 170 naoorlogse kunstwerken van zo’n honderd kunstenaars. Een jaar later toonden het Noordbrabants Museum en Het Prinsenhof in Delft deze collectie in de tentoonstelling Op het eerste gezicht. Die kreeg een blijvend kader in de vorm van de gelijknamige catalogus van de toenmalige Rijksdienst Beeldende Kunst. Vanzelfsprekend werd Piet Cleveringa vervolgens aangezocht als gastconservator voor de tentoonstelling van de Rijksaankopen 1984 – 1989.

Jan Schoonhoven, “R 69-50”, 1969. Verworven bij galerie Collection d’Art in 1975. In bruikleen bij Schunck, Glaspaleis , Heerlen.

Continue Reading →

Bunker, 2013 (l) en Vergeet het verleden, 2008

De ‘between’ tussen herinnering en feitelijke waarneming is het domein van beeldhouwer Frank Halmans (1963). Een schemergebied tussen waken en slapen, van mijmeren en wegdromen. In die contreien ontbeer je alle grip op de werkelijkheid. Ook het minder imaginaire, fysieke spanningsveld in de scheiding tussen binnen en buiten, privaat en publiek valt in Halmans’ territorium. Zijn kunst openbaart zich in een vorm die zich ontleent aan dagelijkse (gebruiks)voorwerpen en architectuur: tafels, bedden, stoelen, lampen, boeken, dan wel flats, vitrines , vensterbanken, wachtruimtes, ja zelfs bunkers. De kunst van Frank Halmans laat je graven in je eigen geheugen en maakt er het sluimerend archief wakker. Hoe vaak heb ik niet geprobeerd om aan de hand van Halmans’ beeld De slaapkamers waarin ik nog wakker word, het spoor in het geheugen terug te zoeken naar het slaapkamertje uit mijn eigen jeugd, de logeerkamer bij opa en oma of mijn peettante in Arnhem. Aan de hand van zijn herinneringen modelleerde Halmans in opeengestapelde maquettes zijn vroegere slaapkamers. Hoe die er aan de Bemelerberg in Bemelen of de Merwedekade in Utrecht uitzagen, krijg je met moeite te zien, een blik op het interieur wordt je nauwelijks gegund. Maar een lantaarnpaal die zich op een van zijn tekeningen als bedlampje door het slaapkamerraam naar binnen werkt, beklijft des te meer. Net als Halmans’ logeerkamertje, verbeeld als ledikant, waarin overdwars vier kleine logeerbedjes gelegd zijn. Elk bedje met een speciale betekenis en levendige fantasieën.

De slaapkamers waar ik nog wakker word, 1996 – 2008 (l)
Tekening met bedlampje

Frank Halmans is romantisch ingesteld, met een hang naar vroeger. Hij koestert zijn herinneringen die hij in afzondering wil bewaren, zo lijkt het. Het geheugen van de kunstenaar als verzamelgebied van kleine, onbetekenende of nietige gebeurtenissen, bepalen de rijkdom van zijn beelden. Wat Halmans opnieuw beleeft, kruipt in de hoofden van de beschouwers. Als een reisbureau dat je naar je eigen herinneringen laat toeren. Dat is wat de kunstenaar wil bereiken: de herinnering even werkelijkheid laten worden. Zelf zegt hij erover dat hij daarvoor de voorwaarden schept, ‘iets mentaals op gang brengen, dat je een plek hebt waar een reis kan beginnen or waar een gedachte zijn oorsprong vindt’. Continue Reading →

Cover catalogus N 50 51 40.9 E 3 24 1.3. Uitgave Stroom Den Haag, 2013

Marcel Tijtgat verloor het leven op 27 maart 1918. Met hem verongelukten nog elf andere jongeren, toen een granaat tot ontploffing kwam die Adolf van de Putte een dag eerder in de modder had gevonden. De jongens wilden het projectiel in het water droppen, maar het belandde per ongeluk op het talud van de brug en explodeerde. Oswald  Sollman vernam wel iets over het ongeluk, maar besteedde er weinig aandacht aan. Hij had wel iets anders aan zijn hoofd, zoals de goed gevormde benen van een mooie dame in café De Olifant, die wel in was voor een avontuurtje. En intussen was de commandant van het regiment Wilhelm Daube op weg naar Nieuwenhove. Het schokkende ongeval vond plaats in een straat in het Belgische Waregem, aangeduid met de coördinaten N 50 51 40.9  E 3 24 1.3 en E 3 24 1.3, die eveneens de titel vormen van de recente publicatie van Marcel van Eeden, een  compilatie van delen uit zijn verhalen over geweld, moord- en doodslag. Het is zo maar een scène, geplukt uit een van de getekende verhalen van de kunstenaar, waarin hij feiten en fictie op complexe wijze, maar toch geordend in elkaar vlecht.

Segbroeklaan, 1999. Collectie Heden

Onlangs ontving Marcel van Eeden de Ouborgprijs, de oeuvre prijs voor beeldende kunst van de Gemeente Den Haag. Hij tekent zoals ik tijdens momenten van navelstaren me zou wensen: ouderwets, romantisch, lichtvoetig maar ook melancholisch, sinister als een outsiderachtige kunstenaar die een anti-wereld verbeeldt. Bekijk die sublieme Haagse straatbeelden van vroeger maar eens. Ik ontkom er niet aan mijn eerdere tekst over de Ouborgprijs (zie: http://www.michielmorel.nl/van-ouborg-een-experimenteel-zonder-forum-tot-kruysen-winnaar-van-de-ouborgprijs-2011/, archief januari 2012) op een bevredigender wijze af te ronden. Achteraf gezien lag het accent daarin teveel op de naamgever van de prijs en kwamen de laureaten er wat bekaaid af. Ter afronding plaats ik daarom hier enkele notities over het werk van Marcel van Eeden, op het gevaar af zaken te berde te brengen die reeds lang en breed over hem geschreven zijn. Continue Reading →

Landschap, 1997. Particuliere collectie (l).
Landschap, 1997. 

De LF Noordzeeroute 1 volgt de kustlijn. Vanuit Den Haag noordwaarts loopt het pad onafgebroken door de duinen. Voor toerfietsers is het daar goed toeven. Doorgaans volg ik dit traject op mijn ’s zomerse fietstocht naar Bergen, waar de Morellen elk jaar hun reünie houden. Ter afwisseling wil ik de route bij De Zilk nog wel eens verleggen: over de geestgronden tegen de duinen, door de bollenstreek met die karakteristieke schuren van bollenkwekers, waar kunstenaars als Krijn Giezen, Cathalijne Montens en Krijn Christiaansen onderdak vonden. God mag weten waarom, maar steevast vliegen dan de kleine, pasteuze schilderijen van kunstenaar Bettie van Haaster (1957,Vogelenzang) mijn kop in. Vooral die overwegend lichte, vaal geel getinte werken, vermengd met zilvergrijs, zwart en wit, die zij in de jaren negentig schilderde. Ondanks hun intieme schaal – groter dan 35 x 25 cm zijn ze niet – spreiden ze een opvallende uitgestrektheid ten toon, vooral als je ze van enige afstand aanschouwt. In elkaar vloeiende penseelstreken scheppen een atmosfeer van licht en ruimte, waarin een landschap is ontstaan waar je kris kras doorheen zou willen fietsen. Niet direct herkenbare beelden, in vogelvluchtperspectief kunnen ze lijken op een wolkenlucht, de nabijgelegen zee met onverstoorbare golven of op een landschap van verbrokkelde of verkavelde akkers. Al fietsend voel ik me in zulke werken opgaan. Continue Reading →

Ter gelegenheid van mijn afscheid als directeur bij Heden kreeg ik in 2009 een ‘Liber Amicorum’ cadeau, ruim zestig kunstwerken van beeldende kunstenaars, met wie ik op een of andere wijze samenwerkte. De werken zitten ‘verpakt’ in een zwarte doos en zijn daarmee niet zichtbaar voor het publiek. Onlangs (zie het archief in november 2012 en mei 2013) plaatste ik de eerste 36 werken op mijn blog, in alfabetische volgorde op naam van de kunstenaar. Hieronder het derde deel met 13 werken te beginnen met de Indonesische kunstenaar Eko Nugroho en eindigend met Hester Scheurwater. De laatste werken verschijnen ergens volgend jaar op mijn blog. Klik ze aan en er verschijnt enige informatie over de makers.